Nobelova nagrada nosi ime po Alfredu Nobelu, švedskom industrijalcu i izumitelju dinamita. On je 27. 11. 1895. u švedsko–norveškom klubu u Parizu obznanio ideju o osnivanju fonda iz kojeg bi se dodjeljivala nagrade najzaslužnijima. Nobel je bio zaprepašten i šokiran načinom na koji je svijet upotrebljavao njegov izum – dinamit i u toj činjenici leži razlog njegove odluke da se nagrade dodjeljuju onima koji svojim sposobnostima najviše doprinose čovječanstvu.
Ipak postoje neka jako bitna i velika otkrića i dostignuća koja su promijenila svijet i tok nauke, a ipak naučnici koji su ih otkrili nisu imali priliku da se zahvale Nobelovom komitetu na jednoj od najprestižnijih nagrada na svijetu.
Velika otkrića koja nisu dobila Nobelovu nagradu
Moderna teorija evolucije
Kada je Nobelova nagrada prvi put dodijeljena 1901. godine, Charles Robert Darwin je bio samo mladi naučnik. Tada su biolozi malo znali o nastanku života na Zemljii i o tome kako se mjenjao tokom godina, tako da su mnogi preispitivali osnovne koncepte Darvinove teorije.
U periodu između 1920. i 1950. godine, mnogi naučnici su uvidjeli kako se mutacije šire, povećavaju i prenose kao rijedak materijal evolucije. Ovo je konačno potvrdilo Darvinovu teoriju i doprinjelo mnogim kasnijim saznanjima, te se tzv. moderna teorija evolucije razvija upravo na darvinističkim shvatanjima.
Internet
Početkom 60-ih godina istraživači su pronašli način da komuniciraju putem kompjutera, što je kasnije dovelo do otkrića interneta. Ovo je navelo britanskog naučnika Timotija Berners-Lija da 1989. godine predloži ideju o internetu i da 1990. napravi prvi vebsajt.
Danas je Berners-Li poznat kao čelnik konzorcijuma World Wide Web. Tako je otkriće interneta, koje nikada nije nagrađeno Nobelovom nagradom, omogućilo ljudima značajan protok informacija.
Prvi genom
Mnogi su se pitali zašto otkriće ovako važnog dijela DNK nije zaslužilo Nobelovu nagradu. Međutim, genom nije ni otkriće ili izum, kako se obično smatra, već je dio projekta. Erik Lander, dio tima koji je radio na ovom projektu, rekao je: „Ne možete dobiti Nobelovu nagradu za okretanje poluge“.
Ipak, ovo ostaje jedan od najvažnijih poduhvata u istoriji čovječanstva.
Smrt crne rupe
Jedne noći 1970. godine, Stephen Hawking je u svom krevetu tonuo u san kada mu je na um pala ideja o crnim rupama. Do tada se za crne rupe smatralo da su, manje ili više, besmrtne, ali on je počeo da razmišlja o tome da i one mogu nestati u eksploziji gama zraka.
Hawking bi vjerovatno i dobio Nobelovu nagradu da je ovu teoriju mogao empirijski pokazati, ali problem je u tome što crne rupe žive veoma dugo, te je njihov nestanak veoma teško uočiti.
Periodni sistem
Periodni sistem sadrži sve poznate elemente po rastućem atomskom broju. Njegove uredne kolone su predvidjele i elemente koji tada nisu bili otkriveni tako precizno da je već unaprijed istakao njihove vrijednosti. Mendeljev je, ipak, 1905. i 1906. godine bio nominovan za Nobelovu nagradu, ali ju je izgubio jer je komisija smatrala da je njegov rad previše star i dobro poznat. Tako je periodni sistem, u neku ruku, postao žrtva soptvenog uspjeha.
Sijalica
Dostignuće Tomasa Edisona – sijalica, koju je prvi patentirao Joseph Wilson Swan u Velikoj Britaniji, ali ju je Edison učinio praktičnom, između ostalog je postavilo temelj modernoj ekonomiji jer ljudi širom svijeta danas koriste ogromne količine električne energije i sijalica je postala dio svakodnevnice i neophodnost. Edison je, međutim, umro 1931. godine bez Nobelove nagrade.
Kvark
Kvark je elementarna čestica od koje su sačinjeni protoni, neutroni i ostale složene čestice poput hadrona, mezona, nukleona itd. Iako je Murray Gell-Mann dobio Nobelovu nagradu 1969. za doprinos klasifikaciji elementarnih dijelova, njegovo najvažnije i najbitnije otkriće je ostalo bez nagrade.
Dokazi o postojanju kvarkova su u to vrijeme bili još uvek nejasni i nedefinisani, premda su mnogo fizičari govorili da ovaj projekat zavrijeđuje i pažnju i – Nobelovu nagradu.
Tamna materija
Vera Rubin i Kent Ford su sedamdesetih godina prošlog vijeka primjetili da se zvijezde na rubovima galaksija kreću brže od onih koje se nalaze u sredini. Drugim riječima, galaksije bi se okretale tako brzo da bi se rasipale ukoliko ne postoji nešto što ih drži zajedno.
Tako je rođena ideja o crnoj materiji, koja čini čak 90 posto svemira. Ova materija ne propušta svjetlo niti dozvoljava bilo kakvu interakciju, te je za sada nepoznata naučnicima. Neodređenost i hipotetičnost koju ova materija nosi sa sobom je razlog zbog čega ova teorija nije dobila Nobelovu nagradu, iako je 2011. ova nagrada u oblasti fizike dodijeljena zbog sličnog otkrića.
Drvo života
U vrijeme kada su naučnici klasifikovali mikrobe po njihovom obliku, Karl Vouz je našao način da uoči veze među njima tako što je poredio njihove gene. Njegov metod pojasnio je postojanje prethodno nepoznate oblasti života, takozvane mikroskopske Archeae koja se sastoji od 162 gena RNA. Naučnici su iskoristili ovaj metod kako bi razgranali ovu teoriju, definišući kako određeni mikrobi utiču na ljudsko tijelo. Vouz je preminuo 2012. godine, a kako se Nobelova nagrada ne dodjeljuje posthumno, i ovaj naučnik je ostao bez priznanja.
Izvor: nationalgeographic.rs